AĞRISIZ YAŞAM

Uz.Dr Erkan TEYİN

Algoloji (ağrı bilimi) Türkiyede Anestezi hekimliğinin içinden çıkmış bir daldır. Bizlerin görevi insanların ızdıraplarını azaltmak hayat kalitesini artırmaktır. Ağrı bilimi birçok hastalık grubu ile ilgilenmektedir. Baş ağrısından bel ağrısına, kanser ağrısından eklem ağrılarına, zonadan şeker hastalığına bağlı ağrıya geniş bir yelpaze içinde ağrı bilimi ilgilenmektedir. Hastalarımızın büyük bir kısmı daha önceden diğer hekimlere başvurmuş, klasik tedavi yöntemleri ile kısmi fayda görmüş veya görmemiş hastalardır. Dünyada 50-60 yıl önce gelişmeye başlayan bu dal Türkiye de hızla gelişmektedir.

Ağrı nedir? Neden ağrı duyarız?

İnsanın karmaşık yapısı içinde, hoşa gitmeyen bu duygu için akla gelen iki soru ile başlamak uygun olur diye düşündük. Ağrı, insanların sağlıkları ile ilgili yardım istedikleri, hastalığı ne olursa olsun duymak istemedikleri, doktora başvurularda en çok rastladığımız şikâyettir. Ağrı birçok hastalığın ilk habercisi, uyarıcısıdır. İnsanların hayatını kurtaran çok önemli bir alarm sistemidir. Sadece fiziksel yanı değil aynı zamanda psikolojik yanı da olan bir duygudur. Bu iyi alarm sisteminin verdiği bozukluk hekimler tarafından düzeltildikten sonra tehlike geçer alarm susar. Ancak bazen tedavi edilemeyen hastalıklarda veya vücut bozukluklarında ağrı dediğimiz bu alarm sistemi susmamakta veya tekrarlamaktadır. Üzerine kedi konsa öten araba alarmları gibi hayat kalitesini bozmaktadır.  

Ağrının kesilmesi sakıncalımıdır? Diğer sık karşılaşılan soru budur. Daha önceden de bahsettiğimiz gibi ağrı bir alarm sistemidir. Sebebini anlamadan ağrıyı kesmek doğru değildir. Sebebini anladıktan sonra ise ağrıyı kaldırmak gerekir. Örnek vermem gerekirse uzun yıllar sigara içen ve birkaç aydır omuzu ve kolu ağrıyan bir hasta akciğer kanseri olabileceği gibi basit bir kas ağrısı da duyuyor olabilir. Tanı konduktan sonra asıl hastalığın tedavisi başlar, tabiî ki bu tedavi devam ederken hastanın ağrı çekmemesi için ağrı tedavisine de başlamak gerekir. 

Ağrı tedavi edilmez ise ne gibi sakıncalar doğurur?

Bazı hastalıklarda tedavi sağlanamaz. Hasta sürekli veya dönemler halinde ağrı çeker. Bu hastanın yaşam kalitesini bozar. Sosyal ortamlardan uzak kalmasına, işlerini yapmasına engel olmaya başlar. Ağrı ekonomik açıdan dünyada en çok para harcanan ve en çok iş gücü kaybına sebep olan şikâyetlerden biridir. Vücudun sürekli alarm pozisyonunda durması da zararlıdır. Hastalıkları kontrol etmek zorlaşır. Mesela tansiyonu yüksek hastanın tansiyonunu kontrol altına almak zorlaşır, karnı ağrıyanın beslenme bozukluğu gelişir. Yani vücudun fonksiyonları zincirleme bozulmaya başlar. Bir atasözümüz vardır tok açın halinden ne anlar diye, ‘Ağrı çekmeyen ağrı çekeninde halinden anlamaz’ demekte yanlış olmayacağı kanaatindeyim.  

Kaç tip ağrı vardır?

Ağrı önce zamana göre ikiye ayrılır. Yeni başlayan ağrı ve müzminleşen ağrı. Yeni başlayan ağrı atta yatan hastalığa göre bir iki saatlik bir ağrıdan üç dört haftalık bir döneme kadar uzanan süreyi kapsar, bazı yeni başlayan ağrılar tedavi edilmez ise müzminleşir yıllar sürebilir. Ayrıca ağrının kaynaklandığı temele göre de ayrılır. Vücudumuzdaki bir apsenin veya kırılan kemimizin ağrısına, apandistimiz sonucu karnımızın ağrımasına duyusal ağrı diyebiliriz. Sinirlerin iltahaplanması veya zedelenmesi sonucu ise sinir boyunca olan ve çok rahatsız edici olan sinir bozukluğu (nöropatik, nevraljik) ağrı deriz. Ayrıca psikolojik ağrı değdiğimiz bir ağrı tipide vardır. Bunlar beraber ortaya çıkabilir.

Ağrıyı durdurmanın kaç yolu vardır?

  En önemlisi oluşmasını engellemek ve sebebi ortadan kaldırmaktır. Biz ağrı tedavisinde genellikle basamak tedavisi dediğimiz bir yöntem kullanırız. Bir merdiven basamağı gibi en alt basamakta en basit ilaçsız tedavileri ve basit ilaçları kullanırken, ağrıyı kontrol altına alamadığımızda üst basamaktaki daha etkin ilaçları, daha sonra ise küçük girişimsel işlemler dediğimiz yüksek teknolojiyi kullanan ve ağrıyı taşıyan sinirlere yönelik tedavileri yapan iğneler kullanırız. Cerrahi tedavi (ameliyat) eğer nedeni ortadan kaldıracak ise ağrı tedavisinin herhangi bir zamanında yapılır. Ancak nedeni ortadan kaldırmayacak ise ağrı tedavisi amaçlı son tercihtir.